İsveç’te dört partinin 62 sayfalık muahedesi neleri içeriyor?

Ahmet Tirej Kaya

İSVEÇ – Haftalardır süren hükümet kurma görüşmelerinde parlamentodaki dört sağ parti mutabakata vardı. Muhafazakârlar (M), Hıristiyan Demokratlar (KD) ve Liberaller (L) tarafından oluşturulacak yeni hükümete, İsveç Demokratları (SD) dışarıdan takviye verecek. SD, direkt hükümet içerisinde yer almasa da ‘Regeringskansliet’ olarak isimlendirilen kuruma üye verecek. Kelam konusu kurum, hükümetin hangi hususları önceleyeceğine ve çalışma alanlarındaki yönelimlerin oluşturulmasına karar veriyor.

LİBERALLER’DE KRİZ

Liberaller, göç konusunda SD’ye verdikleri ve parti unsurlarıyla uyuşmayan önemli odunların sonucu olarak beklenen hükümette yer almayı başarsa da, bu tavır parti içerisinden önemli reaksiyonları de beraberinde getirdi. Partinin gençlik örgütünün (LUF) temsilcileri yayınladıkları yazıda, bir kısmının olumlu olsa da değerli bir kısmının liberalizmden ve parti siyasetlerinden uzak olduğunu belirttikleri muahedeyi ‘otoriter’ olarak tanımladı. Yazıda partinin milletvekilleri, yarın gerçekleşecek inanç oylamasında ‘hayır’ oyu vermeye ve görüşme masasına tekrar oturmaya çağrıldı. L’nin evvelki başkanlarından Maria Leissner, SVT’ye verdiği demeçte, muahedenin sunumunun yapıldığı sırada ağladığını belirtirken, partinin evvelki periyot milletvekillerinden Barbro Westerholm ise mutabakata insan hakları, ayrımcılık ve mültecilik mevzularında sert tenkitler getirdi. Westerholm, gelişmelerin bu tarafta devam etmesi durumunda partiden ayrılabileceğinin işaretini verdi.

Öte yandan partinin milletvekili Anna Starbrink, mutabakatta yer alan ‘ulusal dilencilik yasağı’ ve ‘sağlık bakım hizmetlerinde tercüman hakkının sınırlandırılması’nı içeren hususların değiştirilmemesi durumunda itimat oylamasında ‘hayır’ oyu vereceğini açıkladı. Lina Nordquist isimli milletvekili de ‘dilencilik yasağı’na karşı çıkanlar ortasında. Parlamentodaki koltuk istikrarının 176 sağ blok, 173 sol blok formunda olduğu düşünüldüğünde L içerisinde gerçekleşecek farklı bir tavrın hükümet istikrarlarını değiştirmesi mümkünlük dahilinde. L’ye gelen reaksiyonlarla ilgili açıklama yapan Toplumsal Demokratlar’ın (S) başkanı Başbakan Magdalena Andersson, ‘kapısının açık olduğunu’ belirterek “İş birliği yapmaya hazırım” bildirisi verdi.

Geçtiğimiz günlerde meclis kurullarının oluşturulması sırasında çok sayıda kritik kurulun lider ve lider yardımcısı koltuğunu alan ve parlamentoda çok güçlü bir konuma erişen SD’nin hükümet muahedesinden da en kârlı çıkan parti olduğu belirtiliyor. Seçim sonuçlarına nazaran S’den sonraki en büyük parti olan SD, içinde yer almasa da mümkün hükümetin temel siyasetlerinin belirlenmesinde değerli bir rol oynadı.

62 SAYFA VE YEDİ ANA BAŞLIK

Dört partinin önderi tarafından cuma günü düzenlenen ortak basın toplantısında, “Tidö Muahedesi: İsveç İçin Sözleşme” başlığını taşıyan mutabakatın içeriği kamuoyuyla paylaşıldı. Kelam konusu mutabakat 62 sayfa ve yedi ana başlıktan oluşuyor. Muahedenin yaklaşık üçte biri göç ve entegrasyon konusunu içeriyor. Yedi ana başlık tamamı şunlar: Göç ve entegrasyon, iklim ve güç, hata, sıhhat ve hasta bakımı, eğitim, ekonomik büyüme ve aile iktisadı, hak ve özgürlüklerin güçlendirilmesi.

Anlaşmada, M’nin seçim kampanyası sırasında öne çıkardığı işsizlik ödeneğinin düşürülmesine dair seçim vaadinin gerçekleşmemiş olması dikkat çekiyor. SD, işsizlik ödeneğinin mevut haliyle devam etmesini savunuyordu ve mutabakattaki bu konu M’nin SD’ye karşı verdiği taviz olarak görülüyor.

Ortak basın toplantısında önderler seçim öncesinde yük verdikleri ve görüşmeler sırasında öne çıkardıkları bahislere dair açıklamalarda bulundu. SD başkanı Jimmie Åkesson göç ve entegrasyon, KD başkanı Ebba Busch hasta ve yaşlı bakımı ile nükleer santraller, L önderi Johan Pehrson eğitim ve M önderi Ulf Kristersson bütçe ve iktisat mevzularında konuştu.

Dört partinin üzerinde anlaştığı 62 sayfalık mutabakat metnindeki ana başlıklar ve içerikleri şöyle:

GÖÇ VE ENTEGRASYON: AB’nin göç siyasetindeki en az seviyenin temel alınması. Göç alışta düzenleme yapılması ve sert zorunlulukların getirilmesi. İşgücü göçünde sert şartların oluşturulması. Göç alanında hukukî teminat getirilmesi. İstekli geri dönüşlerin teşvikinin kontrolü. Nüfus sayımı. Vatandaşlık şartlarının sertleştirilmesi.

İKLİM VE GÜÇ: Yeni nükleer güç santrallerinin kurulması. Güç siyasetinde yüzde 100 yenilenebilir güçten, yüzde 100 fosil gücüne geçiş. Devlet kredi garantisinin 400 milyar kron olması üzere prosedürlerle nükleer güce yatırım şartlarının güçlendirilmesi. Siyasetçilerin keyfi olarak nükleer santralleri kapatmasını engelleyen yeni yasalar. Ringhals 1 ve 2’nin tekrar açılmasıyla ilgili araştırmanın süratli bir formda yapılması. Kapalı reaktörlerin yine açılması yasağının kaldırılması.

SUÇ: Çete hatalarında iki kat ceza. Hata çetelerine iştirakin cezalandırılması. Daha tesirli, bilinmeyen ve zorlayıcı sistemlerin getirilmesi. Arama-denetleme bölgelerinin oluşturulması. Zımnî şahit uygulamasının ve bir yerde bulunma yasağının uygulanması. 18 yaş ve üstü için ceza indiriminin kaldırılması.

SAĞLIK VE HASTA BAKIMI: Bakım hizmetleriyle ilgili devletteki sorumlu ünitelerin araştırılması. Temel bakımın genişletilmesi. Diş bakım hizmetlerinin araştırılması. Bakım hizmetlerindeki kuyrukların bitirilmesi, erişilebilirliğin güzelleştirilmesi ve ülkenin farklı bölgelerindeki eşitliğin teminat altına alınması. Ruhsal sıhhatin ve intihar hadiselerinin önlenmesinin güçlendirilmesinin halk sıhhati çalışmalarının bir kesimi olarak öncelik olarak alınması. Kanser ve çocuk kanser hadiseleri için özel yatırımların yapılması. Ulusal bir doğum planının hazırlanması.

EĞİTİM: Ulusal bağlayıcılığı olan bir okul ödeneği kuralının getirilmesi. Tahsil müddetinin arttırılması ve eğitimde kullanılan evrakların yine düzenlenmesi. Bilgiye odaklanan bir not sisteminin oluşturulması. Yeni bir özel okul yasasının çıkarılması. Daha fazla branş öğretmeni için yatırımların yapılması ve sınıflarda tertibi sağlamak için daha net kuralların uygulanması.

EKOMOMİK BÜYÜME VE AİLE İKTİSADI: Toplumsal yardımlarla ömrünü sürdürenler için sonlandırmalar ve zorunluluklar getiren büyük bir ıslahat. Sıhhat sigortasının, hastalık nedeniyle çalışamayanlara ekonomik garanti vermesi. Bugün bulunan işsizlik parasındaki oranın geçerli olmaya devam etmesi. Düşük ve orta gelirlilere yönelik olarak çalışanlardan kesilen vergilerin düşürülmesi. Emekli maaşlarındaki vergiler ile tasarruf vergilerinin düşürülmesi.

HAK VE ÖZGÜRLÜKLER: Medya özgürlüğünün ve çeşitliliğinin desteklenmesi. Kamu yayıncılığı yapan medyanın bağımsızlığının olduğu üzere kalması ve uzun müddetli finansmanının korunması. Kültürel içeriklere dönük siyasi denetimin azalması için tedbirlerin alınması. Bir İsveç kültür kanonunun oluşturulması. (Ortak kültürel referans çerçevesi)

ANLAŞMA İÇİN NE DEDİLER?

Sol Parti (V) önderi Nooshi Dadgostar bahisle ilgili yayınlanan yazısında, “İsveç sağın planıyla daha soğuk bir ülke oluyor” dedi.

SD’ye karşı sol blokla birlikte hareket eden Merkez Parti’nin (C) önderi Annie Lööf ve partinin küme sözcüsü Daniel Bäckström imzasıyla yayınlanan yazıda, “SD her şeyi aldı, Rosenbad’ın (başbakanlık ofisinin bulunduğu ve hükümetin yönetildiği bina) anahtarlarını da” tabirleri kullanıldı.

İsveç’te 49 bayan hareketinin çatı tertibi olan İsveç Bayan Örgütleri’nden yapılan açıklamada, mutabakatın bayanların hayatını daha da kötüleştireceği belirtilerek, “Göreve başlayacak hükümetin SD ile yaptığı iş birliği mutabakatı, bayanlar ve erkekler ortasındaki ekonomik farklılıkları arttırma riskini içeriyor. Aslında sonlandırılmış olan göç konusunda sertleştirme siyaseti bilhassa bayanlara darbe vuruyor” denildi.